دوران کودکی بخش مهمی از رشد اجتماعی افراد را شامل می‌شود، به ویژه آن که در این دوره است که هویت اجتماعی و یا احساسی شخص شکل گرفته و احساس وابستگی واقعی او نسبت به جامعه و اجتماع نیز بروز پیدا می‌کند. در این میان برخی از کودکان با مشکلانی در احساساتشان نسبت به خود و هویت اجتماعی‌شان روبه‌رو می‌شوند که آن‌ها را در مقابل اجتماع آسیب‌پذیر کرده و باعث ایجاد شکلی از افسردگی در وجودشان می‌شود.
به طور کلی می‌توان گفت که افسردگی طیف وسیعی از شرایط پیچیده‌ای را شامل می‌شود که می‌تواند بنا بر موقعیت موجود در زندگی فرد نقش اساسی را در شخصیت او و هم‌چنین تصمیم‌گیری‌هایش داشته باشد. در این مطلب همراه ما باشید تا در رابطه با اهمیت هویت اجتماعی کودکان بیشتر بگوییم.
بیشتر بخوانید: دور کردن افکار منفی در ۷ قدم
هویت اجتماعی چیست؟
هر کودکی دارای هویت اجتماعی است و به همین دلیل نیز می‌تواند نقش‌های متفاوتی را در جامعه نسبت به دیگران درک کند، فرقی هم نمی‌کند که این نقش‌ها از طریق کدام موقعیت اجتماعی، فرهنگی یا قومیتی، عقاید و… بروز پیدا می‌کند. کودک می‌تواند بسته به شرایط خود احساس هویت و غرور، عزت‌نفس و همین‌طور سازگاری با هویت اجتماعی‌اش را به دست آورد.
با این حال اگر هویت اجتماعی کودک با سرعت زیادی تغییر پیدا کند، مورد تهدید قرار بگیرد و یا حتی سرزنش شود می‌تواند باعث بروز افسردگی و سرخوردگی در کودک شود که همین موضوع نیز پیامد‌های منفی بسیاری را به دنبال خواهد داشت.
نقش اطرافیان در هویت اجتماعی
طبیعتاً برای داشتن هویت اجتماعی فرد به اطرافیان خود نیاز خواهد داشت تا بتوانند او را تائید کرده و یا رفتارهایش را انکار یا رد کنند؛ بنابراین می‌توان گفت که اطرافیان ما می‌توانند علاوه بر تأثیر در هویت اجتماعی‌مان بر احساسات ما نسبت به خودمان نیز تأثیر بگذارند.
برای مثال اگر کودکی احساس خجالت داشته باشد و خود را دائماً از اطرافیانش دور نگه دارد می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که اطرافیانش او را تنها گذاشته و آغوش گرمی به سویش دراز نمی‌کنند؛ بنابراین هویت اجتماعی کودک دقیقاً برگرفته از برخورد او با نقش اجتماعی‌اش بوده و می‌تواند در شرایطی مانند خجالتی بودن فرد و همین‌طور عقب‌نشینی‌اش از جامعه به طور کامل تحت تأثیر قرار بگیرد. به دنبال همین هم هست که فرد می‌تواند احساسات متفاوتی از جمله رضایت، احساس تنهایی، ناامیدی، امید و یا هر چیز دیگری را تجربه کند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ نوشیدنی که برای بهتر خوابیدن مناسب هستند کدامند؟
چرا هویت اجتماعی اهمیت دارد؟
به طور کلی می‌توان گفت که هویت اجتماعی به فرد این امکان را می‌دهد که خود را به عنوان جزئی از گروه بشناسد و بتواند در دنیای اجتماعی احساس تعلق پیدا کند. به همین دلیل نیز این هویت‌ها می‌توانند نقش مهمی را در شکل‌گیری شخصیت فرد ایجاد نمایند.
هر چه فرد با گروه‌های مشخص‌تری ارتباط برقرار کند می‌تواند شاهد تأثیرات بسیار آن در رابطه با احساسات و همین‌طور شخصیت خود باشد. عضویت در چنین گروه‌هایی بسته به چگونگی توجه خود فرد و همین‌طور اعضای گروه به توانایی‌های او می‌تواند درصد اهمیت متفاوتی داشته باشد؛ بنابراین به دست آوردن جایگاهی مطلوب در یک گروه می‌تواند به افراد کمک کند تا احساساتی اعم از اطمینان، رضایت و همین‌طور رضایت بیشتری را تجربه نمایند.
در این میان، اما باید اضافه کرد که وقتی فردی به افسردگی دچار می‌شود تمایل بسیاری به ترک محیط‌های اجتماعی پیدا می‌کند. مطالعات نشان می‌دهند که عوامل اجتماعی می‌توانند به عنوان یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین دلایل افسردگی در فرد شناخته شوند. به همین دلیل هم هست که وقتی کودکی تصمیم به پشت سر گذاشتن دوره‌هایی از تنهایی می‌گیرد احتمال ابتلا به افسردگی در او بسیار پیش‌بینی خواهد شد.
مقوله شناسایی اجتماعی فرد اهمیت بسیاری دارد، چراکه نشان‌دهنده نحوه تعامل او با افراد جامعه و تأثیرات متقابل آن‌ها خواهد بود. این یعنی که اگر فردی نسبت به هویت خود احساس خوبی داشته باشد می‌توان چنین برداشتی را داشت که به احتمال زیاد توانسته در گروه‌های اجتماعی ارتباط و تعامل خوبی داشته باشد و در نتیجه احساسات مثبتی نیز نسبت به خود به دست آورد.
بر اساس نظر محققان، برخی از دیگر مزایای هویت اجتماعی شامل این موارد می‌شوند:
- این موضوع می‌تواند به تقویت عدالت و مراقبت از دیگر حمایت‌های اجتماعی کمک کند.
- هویت اجتماعی کمک می‌کند تا نیاز‌های روانی همچون عزت‌نفس از سوی دیگران تأمین گردد.
- این مقوله می‌تواند در بروز احساس تعلق‌خاطر فرد به گروه‌های اجتماعی تأثیرگذار باشد.
بیشتر بخوانید: رژیم مدیترانه‌ای چه تاثیری در سنین پیری دارد؟
افراد با یکدیگر فرق می‌کنند
باید گفت که همه کودکان با بروز تغییرات و تهدید‌هایی در هویت اجتماعی‌شان دچار افسردگی نخواهند شد. این موضوع نشان می‌دهد که تأثیرات هویت اجتماعی در افراد متفاوت با یکدیگر فرق خواهد داشت. برای مثال اگر کودکی خود را به عنوان یک ستاره فوتبال بشناسد و ناگهان دچار آسیب شده و از ادامه تمرینات باز بماند، می‌تواند شرایط متفاوتی را تجربه کند. می‌تواند دیگر هرگز به سراغ فوتبال نرود و عزت‌نفس خود را از دست بدهد یا حتی می‌تواند هم تنها در مدتی کوتاه احساس ناراحتی کند و بعد از سپری شدن زمان موردنظر برای بهبودی مجدداً به رشته ورزشی خود بازگردد.
این موضوع در بسیاری از کودکان حتی به بروز افسردگی نیز خواهد انجامید. باید اشاره کرد که این مسئله به آن منزله نیست که کودک دیگر نمی‌تواند یک هویت اجتماعی جدیدی را برای خود شکل دهد، بلکه به سادگی نشان‌دهنده اهمیت چگونگی دید کودک در رابطه با دنبال اطراف او خواهد بود.
چگونه از هویت اجتماعی فرزند خود حمایت کنیم؟
طبیعتاً نقش والدین در شکل‌گیری و البته حفاظت از هویت اجتماعی بسیار پررنگ و تأثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل نیز مهم‌ترین کاری که پدر و مادر باید انجام دهند آن است که از نقش‌ها و هویت اجتماعی فرزند خود حمایت کنند. البته این بدان معنا نیست که بر روی تک‌تک نقش‌های اجتماعی او تأکید داشته باشند، بلکه باید آن‌ها را ترغیب کنند نا موقعیت‌ها و شرایط متفاوت‌تری را نیز امتحان نمایند و سایر نقش‌های مهم‌تری را هم تجربه کنند، نقش‌هایی مانند نوه، خواهر و برادر، دانش‌آموز، همسایه و… بودن. با این حال اگر هر زمانی احساس کردید که فرزند شما به افسردگی و از دست دادن هویت اجتماعی دچار شده بهتر است که او را به یک مشاور ببرید تا مسئله را هر چه سریع‌تر حل کند.
نشانه‌هایی که می‌تواند شما را در احتمال وجود مشکلاتی در هویت اجتماعی فرزندتان راهنمایی کند از این دست هستند:
- از دست دادن علاقه و انگیزه به انجام فعالیت‌هایی که پیش از این دوست می‌داشت
- خواب بیش از حد طبیعی
- عدم وجود تمرکز برای انجام تکالیف مدرسه و مطالعه درس
- افزایش یا کاهش میزان غذا خوردن
- ابراز احساس غم و ناامیدی جدی
- افزایش تحریک‌پذیری بیش از حد معمول
- ترجیح گوشه‌گیری و جدایی از جمع دوستان و خانواده
