در خوش‌بینانه‌ترین حالت، تکنولوژی قرار است به ما در لحظات دشوار یاری برساند. گاهی از اوقات می‌تواند حواسمان را از مشکلاتی که دامن‌گیر زندگی شخصیمان شده پرت کند و گاهی دیگر هم به ما کمک می‌کند که از راه دور با دوستان و اعضای خانواده در ارتباط باقی بمانیم. اما آنچه انگار تکنولوژی نمی‌تواند به مردم ارائه کند، حس «خوشحالی» است. به تمام افرادی که وابستگی دائمی به موبایل هوشمند خود دارند و شما می‌شناسیدشان فکر کنید. آیا آن‌ها به نظرتان خوشحال می‌رسند؟ اگر بله، اندکی دقیق‌تر نگاه کنید؛ آیا آن‌ها حقیقتا خوشحال هستند یا تنها از بیرون خوشحال به نظر می‌رسند؟
البته که حس توخالی بودن بعد از یک ساعت اسکرول کردن بی‌وقفه در شبکه‌های اجتماعی، با حس دپرس بودن متفاوت است. افسردگی شرایطی است که شخص را به اتلاف وقت و مصرف‌کنندگی صرف وا می‌دارد و به‌ندرت می‌توان آن را نتیجه مستقیم چیزی خاص دانست. با این همه، آیا کماکان محتمل است که شبکه‌های اجتماعی، پلتفرم‌های استریم محتوا و تمام تکنولوژی‌های مشابه در حال دامن زدن به علائم افسردگی باشند؟
در این مقاله، چندین متخصص به این پرسش مهم پاسخ می‌دهند.
دایانا وینستون
مدیر تعلیمات مایندفولنس در دانشگاه کالیفرنیا، نویسنده کتاب «The Little Book of Being»
فکر نمی‌کنم پژوهش‌ها موفق به یافتن ارتباطی مستقیم میان تکنولوژی و افسردگی شده باشند؛ قطعا ارتباطاتی وجود دارد، اما شواهدی در دست نیست که رابطه علت و معلول را نشان دهد. احتمالش وجود دارد که افراد افسرده، بیشتر جذب شبکه‌های اجتماعی شده و از آن‌ها برای مداوای خود استفاده کنند و به طور یقین پژوهش‌هایی داریم که ارتباط میان استفاده افراطی از اسمارت‌فون و افسردگی را نشان می‌دهند. اما فکر نمی‌کنم به یافته‌ای قاطع رسیده باشیم. محققان همچنان در حال بررسی ابعاد موضوع هستند.
آن‌طور که گفته می‌شود، یکی از عوامل برجسته در این زمینه، مربوط به «توجه» ما است. حواس ما دائما پرت می‌شود و گاهی به این پدیده «توجه نسبی مداوم» گفته می‌شود. ما هیچ‌وقت روی چیزی واحد تمرکز نمی‌کنیم و دائما مشغول به مولتی‌تسک هستیم. به‌عنوان یک متخصص در حوزه مایندفولنس، من واقعا به مردم پیشنهاد می‌کنم که گاهی از اسمارت‌فون یا لپ‌تاپ خود فاصله گرفته و روی چیزی واقعا ساده تمرکز کنند. چیزی بدون زرق و برق. مثلا مدیتیشن، یا تنفس یا قدم زدن در طبیعت. هر کاری که بتواند در نقطه مقابل این توجه نسبی مداوم قرار بگیرد که تاثیری منفی روی خواب و دیگر مسائل مربوط به سلامت ما می‌گذارد.
بعد هم مقوله اعتیاد به‌تازگی مطرح می‌شود؛ ما آن‌قدر به نورهای چشمک‌زن و نوتفیکیشن‌های بی‌پایان عادت کرده‌ایم که گاهی زندگی واقعی خسته‌کننده به نظر می‌رسد. این موضوع می‌تواند اپیزودهای افسردگی را در پی داشته باشد؛ وقتی شما در اینترنت نیستید، زندگی واقعی مقابل چشمتان قرار می‌گیرد و یک‌جورهایی مسخره به نظر می‌رسد. و دوباره به همین خاطر است که باید لذت بردن از چیزهای ساده در زندگی را بیاموزیم؛ نوازش کردن حیوان خانگی یا قدم زدن. خوشحالی ما نباید وابسته به این پلتفرم‌ها باشد.
نظر من این است که شبکه‌های اجتماعی منجر به ایجاد حس حسادت و کمبود هم می‌شود: «زندگی من به اندازه زندگی دوستانم یا فلان غریبه خوب نیست». به عقیده من این چرخه‌ای است که فقط ما را بیش از پیش پایین می‌کشد.
بیشتر بخوانید: ۸ راهکار برای رسیدن به آرامش ذهنی پس از یک روز پر مشغله
متیو لاپیر
دستیار پروفسور ارتباطات در دانشگاه آریزونا
مردم در گذر زمان واقعا به دیوایس‌های خود وابسته می‌شوند. آنچه در پژوهش‌هایم راجع به ارتباط افسردگی و استفاده از موبایل‌های هوشمند یافته‌ام این است که موضوع ارتباطی به میزان استفاده شما از موبایل ندارد. هچ ارتباط مستقیمی میان مدت زمان استفاده از موبایل و افزایش علائم افسردگی یا احساس تنهایی وجود ندارد. موضوع زمانی دردسرساز می‌شود که شخص احساس وابستگی به دیوایس خود می‌یابد. اگر دست کشیدن از موبایل برایتان سخت است یا اگر یکی از اعضای خانواده شروع به انتقاد از میزان استفاده از موبایل توسط شما می‌کند، در اینجا می‌توانید بروز علائم افسردگی را در آینده نزدیک پیش‌بینی کنید.
من دارم درباره علائم افسردگی صحبت می‌کنم و نه افسردگی بالینی. افسردگی بالینی از نظر کیفی وضعیتی کاملا متفاوت است. یکی از مشکلات پژوهش روی افسردگی همین است؛ نمی‌توانید مسیری خطی در روند شدت گرفتن آن بیابید. یک شخص افسرده از لحاظ کیفی با کسی که علائم افسردگی بیشتری نشان می‌دهد متفاوت است.
بنابراین اگر یکی از آن کاربرانی هستید که به دردسر افتاده‌اید، یعنی به موبایل خود وابسته شده‌اید، این اتفاق می‌تواند احتمال بروز علائم افسردگی را تشدید کند. که یک مشکل مهم است. اما هنوز داریم سعی می‌کنیم از ابعاد ماجرا بیشتر سر در بیاوریم.
اریک پپر
پروفسور دانشگاه سان فرانسیسکو و نویسنده کتاب «TechStress»
موضوع درباره خود تکنولوژی نیست، درباره این است که ما چطور به شکل فیزیکی با تکنولوژی تعامل می‌کنیم.
چند سال پیش ما به پژوهشی پرداختیم که این سؤال را مطرح می‌کرد؛ مردم هنگام استفاده از اسمارت‌فون یا لپ‌تاپ، تماشای نتفلیکس یا هر فعالیت مشابهی چطور می‌نشینند؟ مشخص شد که اکثر مردم قوز می‌کنند، سرها به سمت پایین خم می‌شود و ستون فقرات شکل C به خود می‌گیرد. داده‌ها به وضوح نشان می‌دهند که وقتی به صورت مداوم در این وضعیت می‌نشینید، افکار و خاطرات مأیوس‌کننده بیشتر به ذهنتان خطور می‌کنند. در حالتی که درست نشسته‌اید هم این افکار منفی به سراغتان می‌آیند، اما به احتمال کمتری تحت تأثیرشان قرار می‌گیرید؛ در واقع صحیح نشستن به احتمال بیشتری منجر به شکل‌گیری افکار خوش‌بینانه می‌شود. تحقیقات صورت گرفته در تایوان و روی ذهن نشان می‌دهند که در حالت قوز کرده، مغز شما باید بیشتر از وضعیت نشسته در حالت صحیح، برای شکل دادن به افکار مثبت تلاش کند.
یک مطالعه مرتبط دیگر، مطالعه‌ای است که همین اواخر به اتمام رساندیم و در آن به بررسی تجربه دانشجویان از تحصیل مجازی در اپلیکیشن زوم پرداختیم. این پژوهش دو مرحله داشت. نخست از مشارکت‌کنندگان خواستیم که در یک کلاس معمولی شرکت و سپس سطح هوشیاری، توجه و دخالت خود در پروسه آموزش را گزارش کنند. دفعه بعد که در کلاس شرکت کردند، از آن‌ها خواستیم که برای تحرک داشتن تلاش کنند؛ اینکه از لحاظ فیزیکی واکنش نشان دهند. تغییر به وجود آمده چشمگیر بود؛ ۸۰ درصد از دانشجویان گفتند که شاهد تفاوتی اساسی در سطح انرژی، توجه و دخالت خود در پروسه آموزش بودند و در نهایت چیزهای بیشتری را هم به خاطر سپردند.
نتیجه نهایی این است که به عقیده من، برای یاد گرفتن و رندگی کردن باید ذهنمان را جوری تنظیم کنیم که در زمان حال باشد. نشستن به شکلی منفعل و تماشای نمایشگرها باعث می‌شود قادر به انجام چنین کاری نباشیم، قوز می‌کنیم و انرژیمان تحلیل می‌رود. تماشای استریم‌های ویدیویی فعالیتی ذاتا منفعل است. این به ذهن ما می‌آموزد که بیشتر منفعل باشد. و هرچه بیشتر منفعل شویم، سطح انرژیمان هم پایین‌تر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: ۵ راهکار کاربردی برای تقویت هوش هیجانی
مایکل مرازک
مدیر مرکز مایندفولنس و پتانسیل انسانی در دانشگاه کالیفرنیا
در مجموع، تکنولوژی دارد زندگی شما را بهتر می‌کند. کافی است یک روز را بدون یخچال یا آب‌گرم‌کن سپری کنید تا این موضوع فورا به شما یادآوری شود. اما هیچ گجتی در منزل شما به اندازه موبایلتان خواستار توجه چند ساعته در روز نیست.
توییتر و اینستاگرام به صورت ذاتی برای شما مضر نیستند، اما قطعا می‌توانند باشند. این موضوع به صورت خاص زمانی مصداق خواهد داشت که این اپلیکیشن‌ها در ارتباطات شما در دنیای واقعی اختلال ایجاد کنند. همین ارتباطات در دنیای واقعی است که بیشترین تأثیر را روی حس درونی شما می‌گذارد.
بهترین راه برای محافظت از ارتباطاتتان در برابر موبایل هوشمندتان چیست؟ یک قانون ساده که باید به آن توجه داشته باشید؛ اگر کسی با شما صحبت می‌کند، موبایلتان را کنار گذاشته و به او نگاه کنید. و به ندرت این قانون را زیر پا بگذارید. تکنولوژی
منبع: دیجیکالا
